Dopalacze – czy to wciąż aktualny problem?

Dopalaczami określa się potocznie grupę różnych substancji o działaniu psychoaktywnym lub ich mieszanek, które nie znajdują się na liście substancji kontrolowanych ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii. Ich składniki, choć teoretycznie legalne, są w równiej mierze szkodliwe dla człowieka, co tradycyjne narkotyki czarnorynkowe, takie jak amfetamina czy też ecstasy. Do substancji, jakie można znaleźć w dopalaczach, zaliczają się opioidy syntetyczne, katynony, kannabinoidy, a także mefedron. 

Działanie dopalaczy 

Działanie dopalaczy opiera się na substancjach psychoaktywnych wywołujących efekty zbliżone do działania tradycyjnych narkotyków. Można wyróżnić cztery podstawowe grupy tych substancji: 

• syntetyczne opioidy, które mają działanie podobne do morfiny i heroiny, 
• syntetyczne kannabinoidy działające w sposób zbliżony do marihuany, 
• związki psychostymulujące, które naśladują działanie kokainy, amfetaminy oraz ecstasy,
• naturalne związki psychodysleptyczne działające podobnie do LSD. 

Z uwagi na fakt, iż skład dopalaczy wciąż ulega zmianie, skutki ich zażywania nie są do końca zbadane. Dotychczasowe obserwacje pozwoliły jednak sporządzić listę najczęściej występujących przy ich spożywaniu skutków ubocznych. Są to przede wszystkim: 

• nudności,
• wymioty, 
• biegunki, 
• bóle i zawroty głowy, 
• stany lękowe,
• bezsenność, 
• drgawki, 
• problemy z oddychaniem, 
• znacząco podwyższona temperatura ciała, 
• nadmierna potliwość, 
• urojenia, 
• ataki agresji. 

Na skutek zażywania dopalaczy wiele osób zapadło w śpiączkę. 

Kiedy dopalacze zyskały popularność? 

Dopalacze pojawiły się w latach 90. XX wieku. Początkowo odnotowano ich obecność w Nowej Zelandii, a następnie w Stanach Zjednoczonych. W Polsce pojawiły się po raz pierwszy około 2006 roku, początkowo w ofercie sklepów internetowych, a wraz ze wzrostem ich popularności także w sklepach stacjonarnych – pierwsze sklepy tego typu otworzyły się w 2008 roku w Łodzi. 

W jaki sposób walczono z dopalaczami? 

W celu zwalczania dopalaczy, które zaczęły zagrażać zdrowiu i życiu obywateli, dnia 27 listopada 2010 roku weszły w życie zmiany do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Nowelizacja przepisów sprawiła, że wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych, czyli dopalaczy, zostało uznane za nielegalne. Za złamanie zakazu grozi kara finansowa od 20 tysięcy do miliona złotych. Po wejściu w życie zmian do ustawy pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w asyście policji jednocześnie zamknęli ponad tysiąc punktów sprzedających dopalacze w Polsce. Przepisy były na przestrzeni lat nowelizowane jeszcze kilkakrotnie, by aparat państwa mógł nadążyć za wciąż zmieniającym się rynkiem substancji psychoaktywnych. 

Czy udało się ograniczyć spożycie dopalaczy? 

Na skutek zmian w obowiązującym prawie udało się ograniczyć spożycie dopalaczy w Polsce i znacząco zmniejszyć ilość wynikających z ich zażycia zatruć. Substancje te wciąż są jednak dostępne w sklepach internetowych jako teoretycznie nieprzeznaczone do spożycia „produkty kolekcjonerskie”, przez co każdy jest w stanie dokonać ich legalnego zakupu. Ten stan rzeczy sprawia, że wciąż można usłyszeć o ofiarach zatrucia dopalaczami.

Dlaczego dopalacze są groźniejsze niż typowe narkotyki? 

Wbrew powszechnie panującej opinii, dopalacze nie stanowią łagodniejszego odpowiednika dla tradycyjnych narkotyków. Co więcej, są często nawet groźniejsze dla zdrowia, gdyż wiele z nich ma znacznie silniejsze działanie. Niebezpieczeństwo związane z zażywaniem dopalaczy wynika również z ich stosunkowo krótkiej obecności na rynku i ciągle zmieniającego się składu. Konsumenci często nie wiedzą, w jakich dawkach je stosować, a lekarze nie znają skutecznych sposobów odtruwania. 

Profesjonalną pomoc w walce z uzależnieniem od dopalaczy oferuje prywatny ośrodek leczenia uzależnień FreeDom.